YAPIM İŞLERİNDE FİYAT FARKI NASIL HESAPLANIR?
Yapım işlerinde fiyat farkı hesabı, kamu ihalelerinde önem arz eden konuların başında gelir. Yazımızda “ Fiyat farkının amacı nedir?” ,” Fiyat farkı hesabında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?” ,” Fiyat farkı nasıl hesaplanır ?” gibi sorulara yazımızda cevap bulabileceksiniz.
FİYAT FARKININ AMACI NEDİR?
Ülkemizin değişmez gerçeklerinden biri olan enflasyon, orta ve uzun vadeli inşaat projelerinde; ihale tarihindeki inşaat maliyetleri ile işin yapımına devam ettiği safha içerisindeki maliyet tutarları arasında değişmelerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Dönem dönem düşük oranlarla gerçekleşse de çoğu zaman artan enflasyon nedeniyle yükselen fiyatlardan yükleniciyi korumak adına veya zaman içerisinde olası deflasyon (negatif enflasyon) durumlarında, idareleri düşen maliyetleri, ödemelerine yansıtarak mevcut piyasa koşullarını, kamu yararına uygulamaları adına, Bakanlar Kurulu tarafından yayınlanan 2013/5217 sayılı kararname uygulanmaktadır.
YAPIM İŞLERİNDE FİYAT FARKI HESABI NASIL YAPILIR?
4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihalesi düzenlenen Yapım İşlerinde, şartnamesinde “Fiyat Farkı hesaplanacaktır” ibaresi bulunması durumunda aynı sayılı kanunun 5. Maddesinde belirtilen şekilde fiyat farkı hesaplanır.
Fiyat Farkı Formulü
Formülde yer alan;
F= Fiyat Farkını (TL),
İlk geçici hakedişte (n=1) olmak üzere (n) inci hakedişte gerçekleşen iş tutarını (TL)
B : 0,90 katsayısını temsil etmektedir.
(B katsayısının 0,90 olmasının nedeni düzenlenen kararnamelerin, fiyat farkı hesabında yüklenici karı ödenmeyecek şekilde olmasından kaynaklanmaktadır. Hakedişten gelen tutarının içeriğinde yüklenici karı olup alınan 0,90 çarpanıyla bu değer kaldırılmış olur).
İlk geçici hakedişte (n=1) olmak üzere (n) inci hakedişte, fiyat farkı hesabında kullanılan temel endeksler ve güncel endeksler ile bulunan fiyat farkı katsayısını temsil etmektedir.
Fiyat Farkı Katsayısının hangi yönteme göre hesaplanacağı sözleşmede belirtilmelidir. Fiyat Farkı Hesaplamasında Uygulanacak Yöntemler;
- Ağırlık Oranlarına göre
- Yİ-ÜFE Genel endeksine göre hesaplama yöntemleridir.
Ağırlık oranlarına göre hesaplanacağı öngörülen fiyat farkında toplamı 1 e eşit olacak şekilde yedi adet (a, b1, b2, b3, b4, b5 ve c) ağırlık oranı katsayısı verilmelidir.
Ağırlık Oranlarına Göre Fiyat Farkı Hesaplama Formülü :
Formülde;
a: İşçilik ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı,
b1: Metalik olmayan diğer mineral ürünlerinin ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı,
b2: Demir ve çelik ürünlerinin ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı,
b3: Katı veya sıvı yakıtların ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı,
b4: Ağaç ve mantar ürünlerinin ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı,
b5: Diğer malzemelerin ağırlık oranını temsil eden sabit katsayıyı,
c: Makine ve ekipmana ait amortismanın oranını temsil eden sabit katsayıyı, temsil eder.
Formüldeki temel endeksler (o) ve güncel endeksler (n)’den;
- İ : İşçilik için endekslerini,
- Ç: Metalik olmayan mineral ürün endekslerini,
- D: Demir ve çelik ürün endekslerini
- Y: Katı ve sıvı yakıtlar için yayınlanan endeksleri,
- K: Ağaç ve mantar ürünlerine ait endeksleri,
- G: İhale konusu yapım işi kapsamında yer alan diğer malzemeler için fiyat farkı hesabına esas sayı veya sayıları,
- M: Makine ve ekipmana ait amortisman için, yayınlanan endeksleri ifade eder.
Yİ-ÜFE Genel Endeksine Göre Fiyat Farkı Hesaplama Formulü :
: İhale tarihinin içinde bulunduğu aya ait Temel endeksi,
: Uygulama ayına ait Güncel Endeksi ifade eder.
FİYAT FARKININ İŞ PROGRAMI İLE İLİŞKİSİ
Söz konusu işe ait sözleşmenin imzalanmasından sonra idare tarafından uygun görülüp onaylanan iş programı, fiyat farkı hesaplamasında etkin rol oynar. Aylık yapılacak iş tutarının öngörüldüğü iş programında, belirtilen harcama dönemleri doldurularak hakediş düzenlenmesi gerekir. Böylece yüklenicinin iş programının gerisinde kalması durumunda uygulama ayındaki endeksinden kaynaklı haksız kazanç sağlama durumunun önüne geçilir.
Yapım İşleri Fiyat Farkı Kararnamesi 7. maddesinde de kesin olarak belirtilen bir başka hüküm de iş programının gerisinde kalan durumlarda; fiyat farkı hesabında kullanılacak endeks olarak, işin fiilen gerçekleştiği uygulama ayı endeksiyle iş programına göre alınması gereken endeksin düşük olanının esas alınmasıyla hesaplanır.
Devam etmekte olan işin, iş programına göre önde gitmesi durumunda ise uygulama ayının endeksinin kullanılmasının gerekliliği, yine aynı madde içeriğinde belirtilmiştir.
FİYAT FARKI HESABINA ÖRNEK
Kararnamede belirtilen şartlara uygun şekilde hazırlanmış fiyat farkı hesabına örnek Excel görüntüleri yazımızda paylaşılan fotoğraflardadır.
Burada her ay düzenlenen hakedişlerde iş programının gerisinde kalınmış, aralık ayında kalan işlerin bitirildiği senaryo ele alınmıştır. Fiyat farklarında baz alınan endeks, uygulama ayı ile iş programına göre kullanılacak endeksleren küçük değerli olanı kullanılmıştır. Sarı dolgulu hücrede dikkat edilmesi gereken husus, diğer aylarda geride kalan iş programının gerektirdiği ödenek ay endeksinin, uygulanan ay endeksine göre daha az değerde iken kasım ayındaki endeksin aralık ayından yüksek olmasıdır. Bu nedenle iş programına göre kasım ayının ödeme diliminde yapılan iş tutarının fiyat farkı hesaplanırken, işin fiilen gerçekleştirildiği ve daha düşük endekse sahip olan aralık endeksi kullanılacaktır.
FİYAT FARKI HUSUSUNDA BİLİNMESİ GEREKEN DİĞER HUSUSLAR
Fiyat farkı hususunda dikkat edilmesi gereken diğer ayrıntılardan ise şunlardır.
- Fiyat farkı dönemsel hakedişlerde, hakedişlerle beraber tanzim edilir. Ancak uygulama ayının açıklanmaması durumunda, önceki ayın endeksine göre hesaplanan fiyat farkı yükleniciye ödenmez. Endeksin açıklanmasına müteakip, hakedişten bağımsız olarak fiyat farkı için ayrı bir ödeme pusulası hazırlanır.
- İş programından önde gidilmesi halinde; kesin hesapta işin ödeme dilimlerine göre değil ara hakedişlerde dikkate alınan uygulama ayı endeksleri kullanılmalıdır.
- Havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı dönemde, iş programında ödenek ayrılmaz. Ancak o dönemde idarenin müsaade ettiği çalışmalardan dolayı düzenlenecek hakedişlerden hesap edilecek fiyat farkında fiilen çalışılan ayın endeksin kullanılması esastır.
- Bedeli yabancı para birimi cinsinden veya kur farkları ayrıca hesaplanmak suretiyle yabancı para birimi karşılığı Türk Lirası ile ödenen işler için fiyat farkı esasları uygulanmaz.
- Avans ödenen işlerde, hakedişten mahsup edilen avans tutarı, formüldeki gerçekleşen tutar ( kısmından düşüldükten sonra fiyat farkı hesaplanır.
- İşe ait sözleşmede birim fiyatı bulunmayan ve YİGŞ ne göre sözleşme yılı fiyatı tespit edilemeyen iş kalemleri için yeni birim fiyat yapılması durumunda, tespit edilen güncel fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilir ve belirlenen bu yeni birim fiyat, uygulama ayı fiyat farkı katsayısı ye bölünerek iş kaleminin sözleşme yılı birim fiyatı tespit edilirek fiyat farkı hesabı bu fiyat esas alınarak yapılır.
- Birim fiyat üzerinden sözleşmeye bağlanan işlerde, herhangi bir imalat için yapılan ara veya kesin metraj sonucu bir imalatın miktarında artma ya da azalma tespit edildiği takdirde, artan ya da azalan miktar (imalat hangi ayda yapılmış olursa olsun) geçici kabul itibar tarihini geçmemek üzere, artış ya da azalışın kesinleştiği ayın fiyat farkı katsayısı esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.
YAPIM İŞİ FİYAT FARKI HESAPLAMA ARACI
Yapım işi sözleşmeleri kapsamında düzenlenen hakediş raporlarında kullanabileceğiniz fiyat farkı hesaplama aracı online excel tablosu olarak sayfamızda yer almaktadır. Fiyat farkı hesaplama excel tablosunda; değişiklik yapabileceğiniz alanlar sarı dolgulu olarak yer almaktadır. Veri girişi olacak kısımlarda;
- Tablonun sol üst kısmında baz endeks olarak dikkate alınacak ihalenin içinde bulunduğu dönemi listeden seçiyoruz
- Sözleşme eki olan iş programına ait; dönem ve bütçe verilerini giriyoruz.
- Düzenlenen hakedişlerin; tarih ve tutarlarını ilgili kısımlara giriyoruz.
- Her hakedişin tutarlarına göre, iş programına göre hangi ayı kapsadığını sadece dönem kısmında belirtiyoruz.
Ara hakediş raporlarında kullanılacak endekslerin henüz açıklanmaması hâlinde bir önceki ayın endeksini kullanılması durumu olduğundan; sayfamızda yer alan fiyat farkı hesaplama tablosu kesin hakediş safhasında hesaplanacak olan fiyat farkı hesabında kullanılması daha uygun olacaktır.
2022 Yılında yürürlüğe giren ve 1 Temmuz 2021 ile 31 Aralık 2021 tarihleri arasında yapılan imâlatlara yönelik hesaplanacak olan ek fiyat farkı için Ek Fiyat Farkı Hesaplama sayfamızı inceleyebilir, online hesaplama excelinden yararlanabilirsiniz.